سلامت و سبک زندگی/14
سهل انگاری با نقاب مقدّسات/4
توجیه حوادث با مقدّسات

در یادداشت قبلی (1) با استفاده از احادیثی از پیشوایان دینی به اهمّیت محکم کاری در امور پرداختیم؛ امّا متأسفانه در عمل این بیگانگان هستند که در این زمینه ها از ما بهتر عمل می کنند.

آن ها وقتی با حادثه ای رو به رو می شوند به مطالعه و بررسی دقیق علل وقوع آن می پردازند و به گونه ای تلاش و برنامه ریزی می کنند تا احتمال تکرار حادثه و یا آسیب های ناشی از آن را به حداقل برسانند. (2)

ولیکن بعضی از ما نه تنها سهل انگاری های خود را با مقدّسات توجیه می کنیم، بلکه حتی زمانی که با حوادث ناشی از بی احتیاطی هایمان رو به رو می شویم باز هم به جای عبرت گیری از حوادث، وقوع آن ها را نیز با مقدّسات توجیه می کنیم.

نمونه بارز این مسأله را می توانیم در حادثه تلخ آتش سوزی مسجد ارگ در محرّم سال 83 ببینیم که منجر به جان باختن 78 تن از هموطنانمان شد.

در بررسی این حادثه به سه نوع روایت برمی خوریم:

1- «حیاط مسجد ارک با ایجاد داربست مسقف شده بود و بخاری نفتی زمینی در آنجا وجود داشت؛ به دلیل اینکه سقف برزنتی کوتاه بود، دودکش را از میان برزنت بیرون داده بودند که بر اثر حرارت زیاد برزنت آتش گرفته بود؛ یکی از خادمان خود را به محل آتش رساند و با کاپشن خود آتش را کاملاً خاموش کرد؛ اما یکباره باد وزید و ...» (3)

2- «بر اثر سنگینی برف‌های جمع شده روی سقف برزنتی حیاط مسجد، سقف روی بخاری بزرگ گازی افتاد و آتش گرفت. در قسمت زنانه مسجد سقف پارچه‌ای حیاط مشتعل شد و بر سر نمازگزاران و عزاداران فرو ریخت.» (4)

3- و سرانجام «تحقیقات اولیه نشان داد انفجار کپسول گاز مسجد در طبقه دوم باعث ایجاد حریق شده است. از طرفی سقف 800 متری شبستان که با برزنت پوشانده شده بود و برای جلوگیری از سرما توسط متولیان مسجد آغشته به پارافین بود، موجب گسترش حریق و ریختن آتش بر سر نمازگزاران شده بود؛ این اتفاق باعث شد مردم برای نجات خود از تنها راه باریک مسجد فرار کنند، اما در مسجد به دلیل ازدحام جمعیت عزادار قفل شده بود و متأسفانه در خروج دیگری هم نداشت، به همین دلیل تعدادی از آنها زیر دست و پا افتاده و خفه شدند ...» (5)

و امّا در آسیب شناسی این حادثه می توانیم به موارد ذیل اشاره کنیم :

1- عبور دودکش از میان مواد شعله زا از جنس برزنت آغشته به پارافین

2- عدم وجود کپسول آتش نشانی (با توجه به اینکه خادم با کاپشن خود آتش را خاموش کرده است)

3- عدم پیش بینی استحکام سقف برزنتی در برابر بارش برف

4- عدم اتّخاذ تدابیر ایمنی برای نگهداری کپسول گاز

5- عدم تعبیه راه های خروج اضطراری و تسهیل عبور و مرور با توجه به کثرت جمعیت

ولیکن مع الأسف بر خلاف انتظار اینکه افراد مرتبط با حادثه به بیان آسیب شناسی در این زمینه بپردازند تا آگاهی ها و حساسیّت های عمومی (به خصوص دست اندرکاران مساجد و هیأت ها) در زمینه لزوم اتّخاذ تدابیر ایمنی برای حفظ جان عزادران حسینی و به طور کلی افراد شرکت کننده در مناسک دینی بالا برود، می بینیم تحت عنوان «ناگفته های آتش سوزی مسجد ارک» و بدون هیچ اشاره ای به نقاط ضعف و قصورهای انجام شده، این حادثه صرفاً به عنایت خاص الهی تعبیر می کنند!: «اعتقاد شخصی من است که آتش سوزی مسجد ارک یک عنایت خاص بوده؛ کسانی که رفتند انتخاب شده بودند.» !!! (6)

و در جای دیگر درباره جان باختگان حادثه گفته می شود: « آن افراد واقعاً جدا شده بودند ... متوجه شدم این افراد از سوی خداوند گُلچین شده بودند که به مقام شهادت برسند » (7)

این در حالی است که کسی منکر مشمول عنایت خاص بودن جان باختگان این حادثه تلخ نیست ولی اینکه دلیل جان باختن آنان را صرفاً به خاطر مشمول عنایت الهی بودن تعبیر کنیم، نوعی فرار از آسیب شناسی است و ما نباید سهل انگاری ها، بی احتیاطی ها و بی تدبیری های خود را با مقدّسات توجیه کنیم.

در حادثه برخورد دو قطار در مسیر سمنان- مشهد و کشته شدن جمعی از زائران رضوی، مراجع عظام تقلید این حادثه را به عنایت خاص امام رضا (علیه السّلام) نسبت ندادند.

آیت الله سبحانی در واکنش به این حادثه گفت: « درگذشت جانسوز این عزیزان مرگ طبیعی نبوده و معلول مستقیم سرنوشت الهی نیست؛ بلکه نتیجه سوءمدیریت حمل و نقل کشور است » (8)

لذا ما باید با انجام محکم کاری در امور (طبق توصیه پیشوایان دینی مان)، کارآمدی دین را در پیشگیری از حوادث و کاهش آسیب های ناشی از آن نشان دهیم و هرگز نباید با توجیه مذهبی سوءمدیریت ها، موجب وهن مقدّسات شویم.

نویسنده: همایون سلحشور فرد (کارشناس بهداشت محیط)

پی نوشت ها:

1- سهل انگاری با نقاب مقدّسات/3

2- در این رابطه در یادداشت سهل انگاری با نقاب مقدّسات/1 به بررسی مستند «علم و ورزش» با موضوع «تست شیشه های نشکن بسکتبال» پرداختیم.

3- روایتی جدید از حادثه مسجد ارک ... (مصاحبه خبرگزاری دانشجو با یکی از شاهدان حادثه مسجد ارک)

4- بررسی 3 ایراد قضایی در پرونده آتش‌سوزی مسجد ارک (همشهری آنلاین)

5- پرونده آتش‌سوزی مسجد ارگ دوباره ورق می‌خورد (مشرق)

6- ناگفته‌های داماد حاج منصور از آتش گرفتن مسجد ارک (صاحب نیوز به نقل از کتاب «عشق، ادب، اخلاص»)

7- ناگفته هایی از حاشیه های آتش سوزی مسجد ارک (سایت خبری تحلیل ساعت 24)

8-  به نقل از خبرگزاری فارس